Legenda O Stolëmach

Na Kaszubach, przed wiekami, żyły olbrzymy zwane Stolëmami.

Zanim Kaszubami całkowicie zawładnął człowiek, panami tej krainy były Stolëmy. Kształtem przypominały ludzi, ale wzrostem przewyższały ich kilkakrotnie. Posiadały też ogromną siłę, drzewa wyrywały niczym źdźbła trawy, a wielkimi głazami ciskały jak ziarnkami grochu. Któregoś dnia Stolëmy leżąc nad brzegiem jeziora rozmawiały o tym i o owym, aż ich rozmowa zeszła na temat ludzi.

– Jest ich coraz więcej – rzekł starszy.
– Wycinają lasy i zakładają pola – dodał młodszy.
– Wyławiają ryby z jezior, zabierają orzechy z lasów.
– Budują nowe wioski i rozbudowują stare.
– Oj! niedobrze z nami!
– Niedobrze!
Uradzili, że trzeba ludzi zniszczyć, jednak żeby zebrać siły postanowili uciąć sobie krótką drzemkę. Całą tę rozmowę słyszał rybak.. Cichutko wszedł na sosnę i szyszką rzucił w nos starszego Stolëma.
– Ty! bez głupich żartów, dobra
– No co ty, nic przecież nie zrobiłem? – tłumaczył się młody.
– Spróbuj jeszcze raz, a zobaczysz…!

Kiedy znowu usnęli, rybak rzucił szyszką w nos drugiego Stolëma, ale ten szybko dał się udobruchać. Po chwili rybak znowu rzucił w starszego, a później jeszcze raz w młodego i rzucał tak długo, aż doszło między nimi do ostrej bójki. Nie była to zwykła walka. Starszy nie chciał pozwolić, by pokonał go jakiś młokos. Młody miał już dosyć ustępowania starszemu i uznał, że czas mu pokazać, kto jest silniejszy. Obydwaj zaczęli wyrywać drzewa i walczyć nimi jak maczugami. Spod kaszubskich piachów wydobywali kawałki skał i rzucali w siebie ze złością. Rzadko jednak trafiali, więc kamienie, mijając olbrzymów, leciały dalej. Do dziś można je znaleźć w najróżniejszych zakątkach Kaszub. Niektóre leżą tak jak spadły: przy drogach, nad brzegami jezior i wśród pól.

W końcu jednak olbrzymom zabrakło sił. Legli  obok siebie i starszy odezwał się:
– Przyznaj się, dlaczego we mnie rzucałeś szyszkami?
– Przyrzekam ci bracie, że to nie ja – jęknął młodszy.
– Ja też w ciebie nie rzucałem – wysapał starszy – To znaczy, że zrobił to ktoś inny.
– To musiał być jakiś człowiek! – wykrzyknęli jednocześnie.

Ale nie byli już w stanie czegokolwiek zrobić. Nim zasnęli na wieki, stary jeszcze dodał: „Widać, ten mały stwór jest od nas o wiele mądrzejszy. Jeśli wszyscy ludzie są tacy, to prędzej czy później ziemia będzie należała do nich.” Po tych wydarzeniach inne Stolëmy długo jeszcze żyły z ludźmi w zgodzie. Niemniej słowa starego olbrzyma w końcu się spełniły. Dziś pozostały po nich jedynie kamienie i pozostaną pewnie jeszcze bardzo długo. Może dłużej niż ludzie…

A ostatni Stolëm został zaklęty w olbrzymiej rzeźbie stojącej dumnie przy ośrodku, który został nazwany na ich cześć „U Stolëma”.